Aandacht gevraagd voor wachtkamersoorten

In Gorteria 27 2/3, april 2001, vraagt Ruud van der Meijden aandacht voor de zogenaamde wachtkamersoorten. Dit zijn wilde planten die mogelijk aan het inburgeren zijn in Nederland, maar die nog niet in de standaardlijst zijn opgenomen. In de laatste editie van de Heukels flora zijn zo ruim 40 nieuwe soorten opgenomen. Er is echter nog een hele lijst van planten die daar mogelijk ook voor in aanmerking komt, maar waarvan soms nog niet genoeg gegevens voorhanden zijn, bijvoorbeeld of een plant ook vruchtbare zaden produceert.
Ton Denters schrijft hieronder zijn reactie op het artikel van Ruud van der Meijden. Hij beschrijft een aantal wachtkamersoorten die in de regio Amsterdam voorkomen. Aanvullingen op het lijstje van Ton zijn zeer welkom. Ze kunnen worden doorgegeven aan Norbert Daemen.

WACHTKAMERSOORTEN IN AMSTERDAM / Ton Denters d.d. 10 april 2001.

3. Wel in Flora; horen mogelijk/zeker in standaardlijst
c) Hemelboom Ailanthus altissima In Amsterdam op een aantal plaatsen spontaan voorkomend, maar de bomen zijn nog jong om rijpe vruchten voort te brengen.
g) Muurfijnstraal Erigeron karvinskianus In Amsterdam inmiddels overal in de binnenstad volledig ingeburgerd voorkomend en nog steeds sterk uitbreidend. De soort heb ik inmiddels ook ingeburgerd gezien in Haarlem (op diverse lokaties), in Utrecht en in Goes.
h) Damastbloem Hesperis matronalis Ook in Amsterdam op enige plaatsen ingeburgerd (onder meer in het Twiske bij Oostzaan).
n) Struisvaren Matteuccia struthiopteris In Amsterdam gevonden in de Pijp. Hier aan de voet van een oude muur die weelderig is begroeid met allerlei muurvarens (onder meer vierhonderd tongvarens). Het gaat om een duidelijk spontane vestiging van een tweetal planten.
l) Kogelduizendknoop Persicaria capitata Op tweetal plaatsen verwilderd voorkomend. Status verder onduidelijk.
o) Pluimgierst Panicum miliaceum In Amsterdam m.i. nergens standhoudend.
+++) Schijnaardbei Potentilla indica In stedelijk gebied van Amsterdam, maar ook elders, een zeer veel voorkomende soort in met name het openbaar groen. De soort 'stekt' zichzelf en breidt zich gemakkelijk uit met grondverzet, via maaimachines etc. Status m.i. vergelijkbaar met Veronica filiformis.
???) Vlakke dwergmispel Cotoneaster horizontalis Deze soort wordt ook regelmatig verwilderd gevonden, maar of er sprake van inburgering is is mij niet duidelijk.

4. Nog niet in Flora; horen zeker in standaardlijst
b) Stijve dravik Anisantha rigida Ook in Amsterdam op zeker lokaties ingeburgerd (zie Flora-atlas Amsterdam).

5. Nog niet in Flora; horen waarschijnlijk/misschien in standaardlijst
n) Muurzeepkruid Saponaria ocymoides In Amsterdam thans op vier plaatsen ingeburgerd, waarbij de soort zich spontaan uitbreidt.
+++) Anna Paulownaboom Paulownia tomentosa In Amsterdam op verschillende (acht plaatsen in drie kilometerhokken) spontaan voorkomend.
+++) Oosterse plataan Platanus orientalis en in Noord-Amerika de Westerse plataan Platanus occidentalis. Uit deze twee soorten is de hybride Platanus hispanica gekweekt die in Nederlandse steden veel wordt aangeplant en daar over het algemeen uitgestekend gedijt. Van hybriden is echter bekend dat ze helemaal geen of verminderd kiemkrachtig zaad produceren. Eigenlijk zouden ze zich dus niet moeten kunnen voortplanten. De Oosterse plataan, in zijn jeugd vorstgevoelig door de oorspronkelijk zuidelijk herkomst zorgt echter wel voor nageslacht. De Amsterdamse vindplaats bevond zich vlak bij Artis, waar veel veel bijzondere boomsoorten zijn aangeplant. Het is dus goed mogelijk dat daar ook Oosterse platanen bij zijn, die gezien het opwarmende (stads)klimaat nu opeens zich kunnen uitzaaien. In elk geval deed het diep ingesneden blad (middenlob langer dan breed) mij sterk denken aan het blad van een Oosterse plataan".
+++) Witte reseda Reseda alba In Amsterdam op een tweetal plaatsen nu al enige jaren aanwezig en spontaan uitzaaiend; hier m.i. derhalve ingeburgerd.
+++) Stokroos Althaea rosea De laatste jaren in de Amsterdamse binnenstad zich plotseling spontaan uitbreidend. Er zijn inmiddels veel 'wilde' populaties die zichzelf jaarlijks verder uitzaaien.
+++) diverse klokjes komen regelmatig verwilderd in het stedelijk gebied voor. Mogelijk is er sprake van inburgering. De komende jaren zullen we proberen om dat te achterhalen. Bijzondere aandacht daarbij verdienen Campanula trachelium (Ruig klokje) en Campanula poscharskyana. Beide soorten zijn in toenemende mate in Amsterdam te vinden en lijken zich spontaan uit te zaaien. Ook Campanula carpatica (Mariaklokje) wordt veel verwilderd gevonden, maar zij lijkt zich (nog) niet permanent kunnen vestigen.

7. Wellicht in opmars
b) Spireaduizendblad Achillea filipendulina Ook op enige lokaties in Amsterdam. Status nog onduidelijk.
Zie ook +++) bij 5.

8. Niet-inburgerende soorten; horen niet in standaardlijst
opm) De genoemde soorten in Gorteria zijn ook in de Flora-atlas Amsterdam als niet-inburgerd aangemerkt.
---) Tuinlobelia Lobelia erinus In de binnenstad van Amsterdam de laatste jaren opmerkelijk vaak verwilderd voorkomend, en vergelijkbaar met de manier waarop Lobularia maritima zich 'gedraagd'. ---) Zilverschilzaad Lobularia maritima
---) Grote leeuwenbek Antirrhinum majus Zie voetnoot Gorteria 22 (1996): 147. Daar schrijf ik: "Antirrhinum majus wordt in Amsterdam zeer regelmatig gevonden op (oude) muren en op stenige plaatsen, maar er is nergens sprake van inburgering. Het gaat steeds om uit cultuur ontsnapte planten, die op sterk wisselende plaatsen optreden en die nergens langer dan één seizoen standhouden".
---) Pluimstaartje Lamarckia aurea Enige keren in Amsterdam aangetroffen, maar steeds eenmalig.
---) Groot trilgras Briza maxima Wordt steeds vaker in stedelijk gebied van Amsterdam gevonden, maar inburgeringsgevallen zijn mij nog niet bekend.
---) Anisantha madritensis Zie: Briza maxima. Een lastig herkenbaar nieuw Zuid-Europese gras, dat in Amsterdam recentelijk op een vijftal plaatsen is gevonden.

free web stats