AMSTERDAMSE NIEUWKOMERS en wanneer ze zijn aangetroffen. Door Ton Denters.
Bijzondere
vondsten Amsterdam 2010-2012
Varens Stenen Hoofd bedreigd
Verslag OFG-excursie Amsterdam,
2-9-2012
Boekje De Nieuwe Amsterdammers
Kennissysteem muurplanten Amsterdam
Help mee met het verzamelen van DNA van planten
Varens Stenen Hoofd bedreigd. Brief aan het stadsdeel en artikel nieuwsbrief Varenvereniging
Verslag onderzoeksweekend De Nieuwe Amsterdammers
In Amsterdam bevinden zich
tal van monumentale iepen. De meeste van deze iepen, ouder dan 60 jaar, bieden
niet alleen een groeiplaats aan mossen en korstmossen, maar ook aan Gewone eikvaren.
Gewone eikvaren is sinds oudsher bekend om zijn epifytische gedrag op bomen.
Een epifyt is een plant die op andere planten, struiken of bomen groeit. De
meeste floras vermelden dat Eikvaren bij voorkeur op boomvoeten in bossen
en in de kruinen van wilgen voorkomt. Maar al sinds 2004 zijn een aantal groeiplaatsen
van Eikvarens in iepen bekend bij varen- en boomliefhebbers in Amsterdam. Meestal
werden deze waarnemingen als toevallig genoteerd en weggestopt in privé-archieven.
Er bleek nog geen systematisch onderzoek te zijn gedaan naar het voorkomen van
Gewone eikvaren op iepen, noch in Amsterdam, noch in Nederland.
Begin 2010 besloot de Werk- en Adviesgroep Muurplanten het voorkomen van Gewone
eikvaren in Ulmus (Iep) cultivars in Amsterdam te inventariseren. Van 15 maart
t/m 1 april 2010 zijn alle monumentale iepen in de Amsterdamse binnenstad geïnventariseerd
op Gewone eikvaren. De vele binnentuinen die Amsterdam rijk is, konden helaas
niet in het onderzoek mee worden genomen. Buiten de binnenstad van Amsterdam,
in stadsdeel Noord en stadsdeel West, zijn ook enkele iepen met Gewone eikvaren
aangetroffen. In totaal werden er in 12 kilometerhokken 64 iepen met 179 eikvarens
waargenomen, 87% van deze iepen stonden langs de grachtenkanten.
Deze grote hoeveelheid iepen met Gewone eikvaren kwam als een verrassing bij
de dienst Ruimtelijke Ordening afdeling Natuur. Dat Gewone eikvaren voorkomt
in iepen wisten ze wel, maar niet in deze aantallen. Vooral de afname van het
aantal zwaveldioxidedeeltjes (SO2) in de lucht zou wel
eens verantwoordelijk kunnen zijn voor de hoeveelheid Gewone Eikvaren. Tot aan
het eind van de jaren tachtig was de hoeveelheid SO2
in de lucht nog zeer hoog. Door de sterke verzuring door SO2
deeltjes kregen de kiemplantjes van eikvaren geen kans in de iepen. Er zou een
oorzakelijk verband kunnen zijn tussen de verminderde depositie van SO2
deeltjes sinds halverwege de jaren negentig, en het aantreffen van grote aantallen
exemplaren van Gewone eikvaren in de Amsterdamse iepen. Mogelijk neemt niet
alleen het aantal varens in iepen toe, maar ook de verschillende soorten korstmossen
en mossen op bomen. Wellicht is er sprake van een zich herstellend oud ecosysteem
in bomen.
De bevindingen in dit rapport
roepen dan ook op tot een landelijk onderzoek om te inventariseren of er sprake
is van een landelijk verschijnsel of alleen een Amsterdamse. Waarnemingen kunnen
worden gemeld bij:
Valentijn ten Hoopen, mei 2010, Amsterdam
Voorzitter Werk en Adviesgroep Muurplanten Noord-Holland
Het Stenen Hoofd
in Amsterdam is een begrip. Het is een landtong in het IJ met varenrijke kademuren,
waarop de grootste populatie van Schubvaren in Nederland huist (thans ruim 250
planten)! Vanwege de hoge natuurwaarden is het voornemen van de gemeente
Amsterdam om deze landtong in de Amsterdamse Hoofdgroenstructuur op te
nemen. Floron en de Werk- en adviesgroep muurplanten ondersteunen dit voornemen
(zie
bijgaande brief). Komende periode worden de kademuren -waar nodig-
muurplantvriendelijk hersteld. Om te zorgen dat het herstelwerk goed
verloopt gaat de Werk- en adviesgroep muurplanten de kademuren opnieuw
nauwkeurig inventariseren, waarbij naastv muurplanten ook de (korst)mossen in
kaart worden gebracht.
Voor nadere info: Ton Denters
Rapport Muurplanten in Amsterdam 2009
Varens verhinderen verkoop
vrachtwagens Defensie, NOS 7-03-2009
Meer dan 150 vrachtwagens staan vast op de parkeerplaats van legercomplex Kamp
Soesterberg, omdat er een aantal beschermde varens onder de trucks groeien.
Het gaat om blaasvarens, steenbreekvarens en tongvarens.
Staatssecretaris Jack de Vries beklaagt zich erover op zijn weblog. "U begrijpt dat ik dit met mijn collega van Landbouw, minister Verburg, ga bespreken tijdens een kopje koffie."
Zot
De Vries noemt het van de zotte dat de 155 DAFs niet verplaatst mogen worden.
"Het is extra vervelend dat we de vrachtwagens nu niet kunnen verkopen
en dus inkomsten mislopen."
De staatssecretaris laat er geen gras over groeien. De kop van zijn blog is: 'Dit land is gek!' De Vries schetst het dilemma tussen duurzaamheid en Defensie. "We willen een belangrijke bijdrage leveren aan natuur en milieu, maar het moet wel in evenwicht blijven met de taken van Defensie."
Het parkeerterrein van Kamp Soesterberg is 23.100 vierkante meter groot. Het is nog niet bekend wat er nu met de stilstaande vrachtwagens gaat gebeuren.
Kijk uit naar
Vroeg havikskruid
Hieracium glaucinum subsp. similatum Jord. ex Boreau
Ton Denters & Rense Haveman
In
2006 is in Amsterdam een 'muurhavikskruid' ontdekt dat blijkt te behoren tot
glaucinum subsp. similatum Jord. ex Boreau. Uit Nederland was Hieracium glaucinum
Jord. al wel bekend (Zuid-Limburg, Nijmegen, hoge randen rivierdalen), maar
niet deze ondersoort. Het wonderlijke is dat subsp. similatum in Amsterdam in
korte tijd op verschillende plekken is gevonden. In 2006 is dit taxon op vijf
locaties verzameld en in 2007 op nog eens drie locaties. Daarnaast is de soort
in 2006 ook in Haarlem opgemerkt. Alle groeiplaatsen herbergen enkele tot tientallen
exemplaren, die opvallend vroeg in bloei komen (al eind april). Inmiddels is
duidelijk dat een eerdere vondst van een plant aan de Amsterdamse Haarlemmerstraat
(Gorteria 25 (1999): pag. 126) ook dit taxon betreft. De planten groeien vooral
op stenige plaatsen, in het bijzonder langs gevelmuren en op en rond walmuren,
maar ook in hegranden. Hoe de soort in Amsterdam en Haarlem terecht is gekomen
is onduidelijk, maar het is onwaarschijnlijk dat het hier garden-escapes betreft;
op geen van de locaties zijn daar aanwijzingen voor. Het areaal van Vroeg havikskruid
is beperkt tot West-Europa en het zwaartepunt ligt in Frankrijk. Verder is de
soort bekend van Zwitserland en groeit het in het westen van Duitsland tot in
Westfalen. In België is Vroeg havikskruid onlangs ook voor het eerst in
Kortrijk vastgesteld (2004). Daar staat de plant talrijk op kaaimuren aan de
Leie.
Van nieuwe vondsten horen we graag; zorg wel voor volledig materiaal, zodat
deze lastige soort kan worden gecontroleerd. De soort is te herkennen aan de
blauwgroene, meestal gevlekte, duidelijk getande rozetbladeren met hartvormige
voet, 1 of hooguit 2 stengelbladeren, hoofdjesstelen min of meer behaard en
beklierd en het omwindsel dat lange haren draagt, die talrijker zijn dan de
klieren.
Waarnemingen en opmerkingen graag doorgeven aan
Foto's: Ton Denters
Zie voor meer illustraties: www.kuleuven-kortrijk.be/bioweb
en www.wilde-planten.nl
(K.M.Dijkstra).
Vondsten
Amsterdam
1998
121-488 (Zeeheldenbuurt; Haarlemmerstraat)
2006
120-485 (Oudzuid; Hobbemakade),
120-486 (Jordaan; Passeerdersgracht),
119-488 (Staatsliedenbuurt; Van Hogendorpstraat)
122-488 (Noord; Buiksloterweg)
123-486 (Dapperbuurt; Commelinstraat)
2007
120-485 (De Pijp; Ruysdaelkade)
120-488 2x (Jordaan; Lijnbaansgracht/ Singelgracht)
Vondsten Haarlem
2006
104-488 (Amsterdamse Buurt; Koolsteeg)
De inventarisatiegroep
van Ger van Zanen komt regelmatig in de oeverlandjes van De Poel (Bovenkerk).
Vorig jaar ontdekten ze dat een Saracenia Purpurea zaailingen had geproduceerd:
3 (in 2 verschillende formaten) op hetzelfde veldje, 2 elders. Op 3 juli 2006
zagen ze dat niet alleen de moederplant bloeide - dat was nog niet eerder opgemerkt
- maar ook de oudste zaailing op dat veld. Bijgesloten 2 foto's: 1 van de bloem
van de moederplant (links), en 1 van de bloeiende zaailing in haar geheel (rechts).
Klik op de foto voor een vergroting. Wat ook erg opviel, was dat de zonnedauw
uitbundig stond te bloeien. Het hele gebied is door de verhoging van de waterstand
veel gezonder en daardoor mooier te worden. Maar er mag niet buiten de paden
gelopen worden, wat de zonnedauw maar op 1 plaats bereikbaar maakt: diep in
het gebied bij een bank met uitzicht op Amstelveen aan de overkant van De Poel.
Cora Bruin
Nieuwe muurplant
in Nederland
Artikel over Halsbloem
door Ton Denters in Gorteria 31 (2005/2006)
de Volkskrant, vrijdag
23 december, 2005
Passagiershal
funest voor flora op kade
Zeldzame planten zoals tongvaren, steenbreekvaren en zwartsteel aan de oude kademuren in het oostelijk havengebied in Amsterdam gaan verloren door de aanleg van de passagiersterminal voor cruiseschepen. Donderdag nam de algemene inspectie dienst (AID) poolshoogte. Dit kan leiden tot een eis om het werk stil te leggen. De AID kwam in actie op verzoek van de Vereniging Bescherming Muurplanten Amsterdam. Woordvoerder Ton Denters stelt dat de gemeentelijke Havendienst geen rekening heeft gehouden met de beschermde planten. ‘Het gaat om een vrij unieke collectie. De oude muren zijn met kalkmortel bestreken en daarop wil veel groeien. Het is een rijke, afwisselende muurflora, van een omvang en maat die we elders in Nederland niet meer kennen’, zegt Denters. De Havendienst - geschrokken van de protesten - heeft bij het ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Voedselkwaliteit (LNV) alsnog een ontheffing gevraagd. Zo’n vergunning is nodig als gebouwd wordt op plaatsen met zeldzame en beschermde planten en dieren.
Brief van de het Ministerie van LNV aan de Haven Amsterdam
A.I.D. (Algemene Inspectie Dienst) controle inheemse flora, afdeling Noord west: telefoon 030 - 6692669.
Paul van den Boogaard, 6 april 2000
Referenties
DENTERS, T. & B. VREEKEN, 1998. Flora-atlas van de regio Amsterdam. Provincie
Noord-Holland, Haarlem. ISBN 90-5769-005-5.
SATAKE, K., 1987. A small dredge for sampling aquatic macrophytes. Hydrobiologia
150(2), 141-142. Emile Nat